PARADIGMANIN GUCU

Paradigma sozcugu Yunanca'dan gelir. Genellikle bir varsayim ve deger algisi anlaminda kullanilir. Kimilerine gore dunyayi "gorme" tarzimizdir; gozle gormek degil de algilamak, anlamak, yorumlamak anlaminda...
 

Anadolu'da bir soz vardir; "sert toprakta tohum yetismez" derler. Bir an icin dusundum ve bu sert topragi insan beynine benzettim: topragin sertligi, insan beynindeki kaygiyi, endiseyi, stresi ve dusunceyi simgeliyordu bana gore. Sonra kendi kendime "nasil olur da bu beyinde sevgi, umut, cosku var olabilir?" diye sordum. Bu sorunun cevabini ararken kendimle yuzlestigimi farkettim. Stephen Covey'e gore paradigmalardan kastedileni anlamanin en basit yolu onlari birer harita gibi gormek. Hepimizin kafasinin içinde aslinda bir cok harita var. Bunlari iki gruba ayırabiliriz: Seyleri olduklari gibi gosteren haritalar, yani gerceklikler. Digerleri ise seylerin nasil olmasi gerektigini gosteren haritalar, yani degerler. Yasadigim her seyi bu zihinsel haritalara gore yorumladigimi gordum. Tutum ve davranislarimin da bu yorumlamalardan ve varsayımlardan dogdugunu daha net anladim. Cunku onlari gorus bicimim, dusunce ve davranis tarzimin da kaynagiydi aslinda.

 

Peki bu haritayı nasil bir yontemle okumaliyiz ve yorumlamaliyiz?
 

Haritayı okuyabilmek ve dogru anlayabilmek için once kafayi bosaltmak ve konsantre olmak gerektigine inanıyorum. Ancak bu sekilde topragi yumuşatabilir ve uretmeye hazir bir hale getirebiliriz. Dr. Oktem, beyini surekli esyalarla doldurdugumuz bir odaya benzetiyor ve diyor ki "ve bir gun gelecek odada adim atacak yer kalmayacak. Beyin, alma kapasitesi doldugu zaman otomatik olarak kendini kapatacak ve gerekli gereksiz bir cok seyi silmeye baslayacak." 

Uzmanlar, beynimizin ihtiyaci olan o bos yeri acmak, baska bir deyisle kafayi bosaltmak icin sabah erken kalkmayi, spor ve meditasyon yapmayi oneriyor ve ekliyor. Meditasyon için farkındalık bilincinin gelistirilmesinin en etkili yolu olduğu soyleniyor. Insan meditasyon sayesinde an'a odaklanabiliyor ve bastirilan duygular, dusunceler ve stresler iste o an birer birer yuzeye cikarak kayboluyor. Gun içinde cikilan bir tatil gibi, her seyden uzaklasip zihni bosaltiyor ve dinlendiriyor.

Ve farkettim ki icimdeki coskunun ve farkindaligin artmasinin ana kaynagi kendim ve sabah kosularim! Kosmanın en etkili meditasyonlardan biri oldugunu ogrendigim gun deneyimlemeye basladim. Siz hic gercek "Ben" ve yarattigi yuksek farkindalikla yuzlestiniz mi? 

TAS DEVRINDE KOSMAK YA DA KOSMAMAK

Tas devrinde magaralar icinde yasamini surduren ilkel insanlar, gida ihtiyaclarinin onemli bir kismi olan hayvansal proteinleri avcilik ile karsilayabiliyordu. Hic bir teknik ve atesli silahlarinin olmadigi o caglarda avcilik,  tas, sopa ve ilkel tuzaklarla mumkundu. Insanin avina yon verebilmesi, avini yakalayabilmesi veya tuzaga dusurebilmesi icin cogu zaman kosmasi gerekiyordu. Bu kosularin bir bolumu kisa sureli ve hizli, diger bir bolumu ise kimi zaman saatlerce suren uzun mesafe kosulardan olusuyordu. Bence bu deneyimler, insanin yaratilisi itibariyla vucut yapisinin kosmaya gore kurgulandigini ve bu sekilde hayatta kalarak bugunlere gelmesini sagladigini acikca gosteriyor.

 

Kosmak hakkinda iki zit dusunce var; yukarida paylastigim kosmaya kurgulanmis vucut yapimizin aksine bazi bilim adamlari, insan vucudunun kosmaya yatkin olmadigini, vucudumuza zarar verdigini ve bu sebeple atalarimizin sadece yuruduklerini ileri suruyorlar. Insanlar bir cok hayvana kiyasla cok daha yavaş olabilirler ancak ayni zamanda her turlu mesafeyi kosmaya da son derece yatkinlar.

Insanin kosmaya yatkinligina iliskin gözlemler: 

• Guclu kalca (gluteus) kaslariyla yaratildik. Bu kaslar yurumek icin temel bir ihtiyaç değil ancak kosmak icin son derece gerekli.

• Kani oksijenlendirme becerisine sahibiz. Hayvanlar, en fazla adimda bir nefes alabilirken, biz iki ayak ustunde oldugumuzdan boyle bir kisitlamamiz bulunmuyor.

• Butun kosan hayvanlarda ve insanlarda asil tendonu bulunuyor. Yuruyen hayvanlarda ise bu tendon yok. Ornegin sempanzelerde bulunmuyor. Yurumek icin asil tendonu gerekmezken kosmak icin onemli bir ihtiyac ve bizde var.

• Kafatasinin arkasinda bulunan nuchal ligamenti sadece kosan hayvanlarda ve insanlarda bulunuyor. Kosarken basi sabit tutabilmek icin gerekli. Ornegin sempanze ve domuz gibi yuruyen hayvanlarda bulunmuyor. Sadece at, kopek, kedi ve insanlar gibi kosabilenlerde var.

Ozetle, tas devri insanlarının yaşam tarzına kısmen de olsa ayak uydurabilecek bir yaradilisa sahip oldugumuza inaniyorum. Saglikli bir yasam icin yalnizca et yemek yetmiyor; daha fazla egzersiz yapmak, dogaya cikmak ve kosmak da saglikli kalmamıza onemli olcude yardimci oluyor. Yaratilis itibariyla vücut yapimizin kosmaya gore kurgulandigini ve her turlu mesafeyi kosmaya yatkin oldugumuzu bilmek belki zit dusunceler yerine yeni baslangiclar yaratabilir.